تحقیق درباره طرح بانک اطلاعات پروژه های تحقیقاتی و مدارک علمی آب با تأکید

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 7

طرح بانک اطلاعات پروژه های تحقیقاتی و مدارک علمی آب با تأکید بر تهیه مدرک

فصلنامه اطلاع رسانی. دوره 13 ، شماره 2 زمستان 1376 

نوشته: مهرخ ملکیانعضو هیئت علمی مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران

کلیدواژه‎ ها… آب … بانک اطلاعاتی … منابع آب … طرح‎های تحقیقاتی … استانداردچکیدههدف از اجرای این طرح، جمع آوری و سازماندهی اطلاعات مربوط به پروژه های تحقیقاتی و مدارک علمی آب است. اطلاعات گردآوری شده به همراه چکیده آن‎ها با استفاده از دستورالعمل US MARC BIBLIOGRAPHIC FORMAT 1995 به کاربرگه ها منتقل و پس از انجام کنترل‎های لازم به ماشین وارد شده است. تاکنون اطلاعات مربوط به 5000 مدرک (مقاله سمینار، گزارش تحقیقاتی، پایان‎ نامه، مقاله مجله) وارد ماشین شده و بازیابی اطلاعات و مدارک توأماً امکان‎پذیر است. مدارک به زبان‎های فارسی، انگلیسی، فرانسه، آلمانی و روسی، و توصیفگرها به دو زبان فارسی و انگلیسی است.

در سال 1374 بنا به نیاز وزارت نیرو به این بانک اطلاعاتی، قرارداد همکاری چهار سال های بین این وزارتخانه و مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران منعقد گردید. در وزارت نیرو کلیه امور پژوهشی آب زیرنظر شورای تحقیقات آب انجام می‎گیرد. در واقع اعضای این شورا برای تصویب طرح‎های تحقیقاتی مربوط به آب در وزارت نیرو، به یک بانک اطلاعاتی از مدارک تحقیقاتی کار شده در دانشگاه ها و مؤسسات تحقیقاتی کشور نیاز دارند تا در اسرع وقت بتوانند به اطلاعات و چکیده ای از مدارک، یا در صورت لزوم به اصل آن‎ها دسترسی حاصل نمایند.هدف از اجرای این طرح جمع آوری و سازماندهی اطلاعات مربوط به پروژه های تحقیقاتی و مدارک علمی آب در موضوعات زیر است:هیدرولوژی، صنایع آب آشامیدنی، مدیریت بهره برداری از آب، حقوق آب، آلودگی آب، توزیع آب، آب‎های زیرزمینی، آب‎های سطحی، نزولات جوی، آلودگی دری، آبیاری و زهکشی، کنترل سیلاب، کیفیت آب، طبقه‌بندی کیفیت آب، سدسازی و صنایع ذیربط، ارتباط خاک و آب، اقتصاد آب، آب و جمعیت، خاک شناسی، زمین شناسی و زلزله، ژئوفیزیک، ژئو تکنیک، استانداردهای آب.اطلاعات گردآوری شده پس از انجام کنترل‎های لازم به رایانه وارد می‎شود و می‎توان از طریق نام نویسنده، نام سازمان، عنوان، توصیفگر، کلید واژه، نام سازمان یا اسامی افراد (چنانچه توصیفگر واقع شده باشند)، اسامی جغرافیایی، ناشر، منبع، سال و چکیده به بازیابی اطلاعات و در صورت لزوم به بازیابی اصل مدرک اقدام کرد.مراحل انجام کارابتدا دانشگاه ها و مؤسسات تحقیقاتی که در زمینه آب و موضوعات مورد قرارداد فعالیت تحقیقاتی داشتند شناسایی شدند و با توجه به یکی از اهداف مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران که استاندارد کردن فعالیت‎های اطلاع‎رسانی مرکز برای وصل شدن به شبکه های اطلاعاتی جهانی است، بخش رایانه مرکز با بهره‎ گیری از دستورالعمل US MARC BIBLIOGRAPHIC FORMAT 1995 به طراحی کاربرگه ها اقدام نمود. تاکنون کاربرگه های مربوط به گزارش‎های تحقیقاتی، پایان نامه ه، مقالات سمیناره، و مقالات مجلات تهیه شده و کار برگه مدارک استاندارد و نقشه در دست نهیه است. ابتدا کاربرگه ها به طور آزمایشی مورد استفاده قرار گرفتند و پس از رفع اشکالات و انطباق با وضعیت مدارک فارسی و انجام تصحیحات لازم، برای کار وسیع آماده شدند. مدارک گردآوری شده پس از آماده‎ سازی و شماره گذاری با استفاده از اصطلاحنامه های زیر نمایه سازی شدند:

1.Thesaurus of water resources terms،2.TEST (Thesaurus of Engineering and Scientific Terms)،3.Ei Thesaurus،4.SPINES Thesaurus،5.Thesaurus of Law.

کلیدواژه های انتخابی که در اصطلاحنامه های مذکور موجود نبودند با فرهنگ‎ها و واژگان های زمین ‎شناسی، فنی و مهندسی، کشاورزی، محیط زیست، حقوق، جامعه شناسی و جز این‎ها کنترل شدند.در این بانک اطلاعاتی اصل مدارک به زبان‎های فارسی، انگلیسی، فرانسه و آلمانی و توصیفگرها به دو زبان فارسی و انگلیسی است. مدارکی که دارای چکیده بودند، چکیده آن‎ها عیناً به ماشین منتقل شدند.اطلاعات منتقل شده به کاربرگه ها سپس با فرمت IRANMARC معین و استفاده از نرم افزار CDS/ISIS به ماشین داده شده است. در حال حاضر کارهای اطلاعاتی مربوط به 7000 مدرک به اتمام رسیده و در پایان طرح، 10000 رکورد و اطلاع ذخیره و بازیابی می‎شوند که پس از انجام تصحیحات لازم و هماهنگی توصیفگرها و ایجاد ارتباط بین ارجاعات به چاپ مجموعه های 1000 تایی از اطلاعات آب اقدام می‎شود.نتایجی که از این بانک اطلاعاتی حاصل می‎شود به قرار زیر است:1. امور آب وزارت نیرو، و کلیه سازمان‎های پژوهشی و دانشگاه های کشور با استفاده از این بانک اطلاعاتی می‎توانند از دوباره‎ کاری‎های تحقیقاتی ممانعت به عمل آورند.2. اطلاعات آن می‎تواند مورد استفاده در برنامه ریزی آب کشور قرار گیرد و چنانچه کلیه مدارک موجود گردآوری شوند و به زور برسند، می‎توان آن‎ها را به مجموعه ها و زیر مجموعه های موضوعی زیر دسته بندی کرد:الف – سدسازی: شامل بخش‎های مطالعات منابع آب و کنترل سیلاب‎ه، آنالیز سازه های هیدرولیک، سدهای بتنی، سدهای خاکی، ژئوتکنیک، زمین شناسی؛ب – آب و فاضلاب: شامل آب‎های سطحی، آب‎های زیرزمینی، آبرسانی،...؛پ – آبیاری و زهکشی: شامل بخش‎های آبیاری و زهکشی، کشاورزی، سدهای انحرافی؛ت – حفاظت خاک و آب و آبخیزداری: شامل بهره برداری بهینه از منابع آب و خاک،...؛ث – جنبه های مختلف زیست‎محیطی آب: شامل بخش‎های محیط زیست انسانی، محیط زیست طبیعی و ارزیابی اثرات زیست محیطی؛ج – جمعیت: شامل مطالعات مربوط به جمعیت شهرها و روستاهای کشور،...؛چ – هواشناسی: شامل مطالعات مربوط به باران، برف، درجه حرارت محیط،...در اینجا لازم ا ست به شرح مختصری درباره مدارک مربوط به موضوعات فوق اشاره شود.

الف – سدسازیسدها ساختمان‎های عظیم بشر ساخت می‎باشند که به دلیل پیچیدگی و دخالت پارامترهای فیزیکی، ژئومکانیکی، هیدرولوژیکی، سازه‎ای، و فرسودگی مصالح به سرمایه گذاری سنگینی نیاز دارند. بعلاوه، سدسازی نیاز به تحقیقات قبلی، و پس از ساخت نیز به جهت نگهداری احتیاج به بازرسی ادواری و مستمر فنی دارد که در تمام این مراحل داشتن اطلاعات دقیق، صحیح و کامل مورد نیاز است.یکی از پارامترهایی که در پروژه های سدسازی در ایران باید به آن توجه داشت، سدهای واقع در مناطقی است که از سنگ‎های انحلال‎ پذیر(3) بخصوص سنگ آهک تشکیل شده‎اند و با توجه به پایداری و دوام پذیری این گونه پروژه ها از دیدگاه اقتصادی و هزینه های گزافی که دارند، عدم توجه به وضعیت زمین‎شناختی منطقه و ویژگی‎های فنی و مهندسی مشکلاتی به بار خواهد آورد. بررسی زمین شناختی قسمت‎های جنوب و جنوب غربی (7)“ (8)“ (16) ایران نشان داده که لایه های زمین را در این مناطق سنگ‎های کربنه تشکیل داده‎اند که موجب تشکیل مناطق کارستی شده است. داشتن اطلاعات و مدارک لازم در پروژهای سدسازی بخصوص در این مناطق که 06/0 درصد مساحت کل کشور است از اولویت ویژه ای برخوردار است. به همین جهت در این پروژه ها داشتن شناخت از وضعیت زمین‎شناختی، خواص فیزیکی، مکانیکی، شیمیایی (17)، (24) سنگ‎ها از ضروریات است.یکی دیگر از پارامترهای مهم در پروژه های سدسازی، زلزله(26) است. با توجه به این که سرزمین ایران پوسته‎ای چین خورده است که در آن شکستگی‌ها و گسل‎های فراوانی دیده می‎شود، مدارک مربوط به مطالعات زمین‌شناختی و زلزله شناختی در تأسیسات آبی بخصوص سدها نقش مهمی را ایفا می‎نماید؛ بخصوص که زلزله ها از عوامل اصلی رسوب‎گذاری در پشت سدها(2) است. بعلاوه به عناوینی از پایان نامه ها برخورد شد که علل رسوب‎گذاری در پشت بعضی از سدهای ایران (4)،(14)،(30) و نحوه رسوب‎زدایی (13)، (23) را مورد بررسی قرار داده بودند که به مجموعه این بانک افزوده شد.از نظر جغرافیایی، نیمی از مساحت ایران مناطق کوهستانی، و حدوداً یک چهارم کل کشور دارای شیب بیش از 15 درجه است. این وضعیت، وقوع زلزله های کوچک و بزرگ، همچنین وجود گسله ها و وقوع بارندگی در این مناطق، پدیده‎ای را به وجود آورده است که موجب حرکت مواد در دامنه ها (زمین لغزش) (29) می‎شود. بدین لحاظ کلیه مدارک مؤسسه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله که یکی از واحدهای تابعه وزارت فرهنگ و آموزش عالی می‎باشد و در سال 1368 تأسیس شده مورد بررس قرار گرفت و به گردآوری و آماده سازی مدارک آن اقدام شد.در این ارتباط از مجموعه های انتشاراتی مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، اداره کل مسکن و شهرسازی، وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان زمین‎شناسی و سازمان نقشه‎برداری نیز در این بانک اطلاعاتی استفاده شده است.

ب – آب و فاضلابدر این مبحث در بین پایان نامه ه، مقالات سمیناره، گزارش‎های تحقیقاتی، و مقالات علمی مجلات به عناوین فراوانی برخورد شد که درباره آب‎های سطحی (رودخانه ها و چشمه ها و ...) آب‎های زیرزمینی (شامل چاه ها و قنات‎ها و ...) و نوسانات سطح این آب‎ها بود. همینطور وضعیت کیفی آب مشروب برخی از شهرها و روستاها بررسی شده بود. در مبحث فاضلاب به عناوینی درباره چگونگی استفاده از فاضلاب‎ها (20)، بررسی‎هایی بر روی مقدار فلزات سنگین یا سموم حاصل از پساب و فاضلاب (28) صنایع و تغییراتی که آن‎ها بر خواص شیمیایی آب‎های سطحی و زیرزمینی (5)، (11)، (12) ایجاد می‎نمایند، یا عناوینی که در جهت بهبود کیفیت آب نوشته شده‎اند برخورد شد. نتایج بسیاری از بررسی‎ها کاربردی است. به عنوان مثال موضوعی یکی از این مدارک ”بررسی و مقایسه میزان آب شستگی (Scour) اطراف آب‎شکن (Groin)های باز با استفاده از مدل هیدرولیکی (19) است و پژوهشگر به این نتیجه رسیده که به منظور ممانعت از فرسایش سواحل ایران، استفاده از آب‎شکن‎های باز مناسب‎تر از نوع بسته آن است و تأکید می‎نماید که این سازه ها در ارتباط با فرسایش سواحل تاکنون در ایران طراحی و اجرا نشده است. با یک بررسی اجمالی از مدارک گردآوری شده در موضوع آب و فاضلاب، برناکامل بودن تحقیقات و این که اکثر تحقیقات انجام شده به صورت پراکنده بوده و بدون استفاده از نتایج آن رها شده ‎اند و به این که هیچ انسجام و هماهنگی بین آن‎ها برقرار نیست پی می ‎بریم.پ- آبیاری و زهکشیدر مبحث آبیاری,‌عناوین کار شده شامل تحقیقاتی است درباره روش‎های مختلف آبیاری و مقایسه آن‎ها با روش‎های آبیاری سنتی (27) در ایران، چگونگی استفاده از آب‎های شور و لب شور (21)، ایجاد سدهای مخزنی برای تعدیل شوری آب‎، بررسی علل شوری آب بعضی از رودخانه ه، و بررسی اثر رژیم‎های مختلف آبیاری گیاهان. در این رابطه مقدار آب آبیاری، راندمان مصرف آب و نیاز آبی گیاه (تبخیر و تعریق حقیقی)، و ایجاد پتانسیل آب و خاک بررسی شده است. احداث شبکه های آبیاری و زهکشی، و روش‎های مختلف استفاده از آب‎ های شور در آبیاری مورد مطالعه قرار گرفته است.ت – حفاظت خاک، آب و آبخیزداریدر این ارتباط مطالعات وسیعی در مؤسسه تحقیقات خاک و آب وزارت کشاورزی انجام شده و خاک‎های نقاط مختلف کشور به صورت اجمالی، تفصیلی و نیمه تفصیلی بررسی شده که سعی گردید کلیه مطالعات مرتبط با موضوع آب و خاک در این ارتباط با کنترل سیلاب و مهار آن، فرسایش خاک (22) و آب شستگی و همچنین مطالعات زمین ‎شناختی در ارتباط با تغذیه مصنوعی، و استفاده از آب‎های شور کویرهای ایران برخورد شد که این نوع مدارک نیز گردآوری شدند.ث – جنبه های مختلف زیستی محیطی آبدر بین مدارک گردآوری شده، عناوین متعدد دال بر بررسی وضع بهداشتی آب‎های سطحی و زیرزمینی است. بررسی غلظت ترکیبات ازته، کلروره، آرسنیک و ترکیبات سمی در آب‎های زیرزمینی، و بررسی‎هایی درآب‎های زیرزمینی، و بررسی‎هایی درباره آب رودخانه های مختلف ایران از نظر بهداشتی یا آب لوله‎کشی برخی از شهرهای ایران از نظر فیزیکی، شیمیایی، باکتریولوژیکی و انگلی (1) مشاهده شد.مطالعاتی هم صورت گرفته که نشاندهنده آلودگی آب چشمه های آب معدنی و آب‎ های گرم است که این دسته نیز گردآوری شدند. بررسی مقدماتی کلیه این مطالعات دال بر پراکنده و ناکامل بودن آن‎ها است.ج ـ جمعیتآب و جمعیت لازم و ملزوم یکدیگرند؛ بدین لحاظ در توسعه شهرها بررسی وضعیت جغرافیایی، میزان آب‎های سطحی و زیرزمینی، و جمعیت از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بدین جهت از ابتدای طرح، کلیه بررسی‎هایی که در این باره انجام شده در مد نظر بوده و به گردآوری مدارک آن اقدام شده است.