بررسی نقش مشهد در ساختار مجموعه شهری مشهد از ابعاد مختلف اقتصادی , اجتماعی , فرهنگی و خدماتی 85

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 84

بررسی نقش شهرمشهد

در ساختار مجموعه شهری مشهد از ابعاد مختلف اقتصادی , اجتماعی , فرهنگی و خدماتی

1- مبانی نظری مفهوم مجموعه شهری

1-1- تعریف مجموعه شهری :

مجموعه شهری (conurbation) به گستره وسیعی اطلاق می شود که از گسترش و پیوند شهرها و شهرک های متعدد بوجود می آید . به گونه ای که در عین پیوند کالبدی معمولا موجودیت جداگانه خود را حفظ می کنند .

به عبارت دیگر مجموعه شهری یک محدوده فضایی است متشکل از یک یا چند شهر اصلی و کانونهای جمعیتی , تولیدی و خدماتی پیرامون آنها که دارای روابط اقتصادی , اجتماعی و کالبدی – فضایی بصورت متقابل , مستقیم , مستمر و فزاینده با یکدیگر بوده و بازار واحدی از سکونت , اشتغال , خدمات و ظرافت را تشکیل می دهند .

2-1- تعیین شاخصهای تبیین مجموعه شهری در جهان:

امروزه رویکرد ها و نگرشهای پایه در زمینه تعیین مجموعه های شهری از رویکرد مناطق همگن به سمت مناطق عملکردی قول یافته است .

در رویکرد مناطق عملکردی , متغیر اصلی بر روابط استوار است و لزوما همگنی و تجانس وجود ندارد . در مورد مرزهای منطقه عملکردی سه نکته مهم وجود دارد

الف) عدم ثبات و متغیر بودن مرزها

ب) عدم قطعیت عینی و کالبدی مرزها ( ملاحظات روانی _ فرهنگی و اجتماعی )

ج) عدم انطباق مرزهای عملکردی با مرزهای قراردادی سیاسی و اداری

3-1- روشهای عمده تعیین شاخصهای مجموعه شهری :

مهمترین روشهای تعیین شاخصهای مجموعه شهری عبارتند از :

الف) روشهای کمی مبتنی بر مدل جاذبه

ب)روشهای تحلیل جریان (انواع جریانهای اقتصادی , اجتماعی , جمعیتی , سیاسی , خدماتی و اداری )

ج) روشهای جغرافیایی و کالبدی _ فضایی

د) روشهای اقتصادی

بررسی و تحلیل روشهای مختلف نشان می دهد که هیچ کدام از این دیدگاهها و روشها برتری ذاتی ندارند و هر کدام از جهات و یا در موارد خاص مفیدند . در واقع هر کلانشهر و مجموعه شهری با توجه به شرایط ویژه خود می بایست از ارزشهای متناسب با شرایط فوق استفاده نماید .

در این میان به نظر می رسد که رویکرد روشهای تلفیقی از توان بیشتری در مقایسه با روشهای مذکور برخوردار باشد . نظیر تلفیق عوامل جمعیتی , اقتصادی و مسکن و یا تلفیق الگوی کاربری زمین , حمل و نقل و سیستم محیطی

2_ تعریف و شاخصهای تبیین مجموعه شهری در ایران :

انتخاب روش و شاخصهای تبیین محدوده مجموعه شهری ,بستگی ویژه ای به شرایط خاص هر فضای شهری در ایران دارد و از امکانات و محدودیتهای این فضا , همچنین گرایشات ذهنی برنامه ریزان تبعیت می کند با توجه به این رویکرد عمومی , شاخص های تبیین مجموعه شهری را باید به دو دسته شاخصهای اصلی و شاخصهای فرعی تقسیم کرد . شاخصهای اصلی برای نهادهای مرکزی و برنامه ریزی کلان به کار می آیند و شاخصهای فرعی در سطح منطقه ای و محلی یا برخی از مقولات ویژه اقتصادی یا اجتماعی و فرهنگی مطرح می شوند که به شغل ، خریدهای روزانه و غیره مربوط می شود و کارکردهای محلی داشته یا برای یک نهاد خاص مفیدند .

در جدول زیر چکیده نظریات و پیشنهادات طرح تعریف مجموعه های شهری در مورد معرفی شاخصهای تعیین مجموعه های شهری در ایران ارائه شده است . ( طرح مجموعه شهری تهران ؛ فرنهاد، ج1 : 60 )

- شاخص تقدم جمعیت , شهر مرکزی است

-آستانه 250 هزار نفر جمعیت برای مرکزیت یک شهر یا دو شهر بر روی هم

1 _ نقش شهر مرکزی

1- شاخصهای اصلی

الف ) تقسیمات کشوری

- پیشنهاد دهستان بعنوان واحد پایه

- وجود حداقل یک شهر یا آبادی ده هزار نغری در محور های اصلی

ب ) جمعیت کانونهای پیرامونی

- رشد جمعیت بیشتر از متوسط رشد مناطق شهری کشور

2 _ شاخصهای پیرامونی

- حداکثر فاصله 40 کیلومتر ( به شرط عدم مانع ارتباطی )

- لزوم ادله کافی در بیشتر از 40 کیلومتر

3 _ شاخصهای فاصله

- تسلط اشتغال غیر کشاورزی در پیرامون ( 90 درصد )

- وجود شهرکهای صنعتی , انبارداری و طرحهای صنعتی بزرگ

4 _ شاخصهای اقتصادی

- تراکم حداقل در پهنه 200 نفر در کیلومتر مربع

5 _ شاخص تراکم جمعیت

- سفرهای روزانه , سیستم های حمل و نقل , مکان گزینی صنایع , فروشگاهها و ...

1 _ شاخصهای خاص

2- شاخصهای فرعی

- 15 درصد اشتغال پهنه پیرامونی در شهر مرکزی

2 _ مرکزیت شغلی یا نسبت خوابگاهی

- نقش تعیین کننده عوامل طبیعی در تلفیق محدوده

- عدم معیار ثابت در جهان و ایران در این زمینه

- اهمیت پهنه های همگن طبیعی از نظر محیط زیست

3 _ شاخصهای طبیعی

- قیمت زمین بعنوان نشانه تعامل و پیوند فضایی ( در رابطه با تراکم جمعیت , خدمات و فاصله )

4 _ قیمت زمین

3 _ مختصری بر معرفی و تبیین عملکردی مجموعه شهری مشهد :

ناحیه مشهد( مجموعه شهری مشهد ) مشتمل بر شهرستانهای مشهد , فریمان و چناران است که قریب به 20 هزار کیلومتر مربع معادل 8 درصد مجموع سه استان خراسان رضوی , شمالی و جنوبی وسعت دارد , در استان خراسان رضوی واقع است . بر اساس آخرین اطلاعات منتج از سرشماری سال 1375 , جمعیت ناحیه بالغ بر دو میلیون و چهارصد هزار نفر است که بیش از 40 درصد از جمعیت استان خراسان پیش از تقسیم را در بر می گیرد . هم اکنون نزدیک به 80 درصد جمعیت ناحیه در کانونهای شهری آن و عمدتا در شهر مشهد و 20 درصد بقیه در کانونهای روستاییان به سر می برند . بنابراین از ویژگی های بارز شهر مشهد سهم نسبی بالای جمعیت ( بویژه شهرنشین ) نسبت به سایر نواحی است . علاوه بر آن تراکم نسبی جمعیت در ناحیه مشهد حدود 122 نفر در هر کیلومتر مربع است که بدون شک از این نظر در میان نواحی استان خراسان از تراکم بسیار بالایی برخوردار است

.

هر چند ناحیه مشهد هم اکنون دارای 9 نقطه شهری است لیکن بدون هیچ تردیدی شهر مشهد با جمعیت بیش از یک میلیون نفر دارای بیشترین جمعیت و نیز ویژگیهایی به قرار زیر است :